maandag 11 februari 2013

Zijn dit dé waarden voor de 21e eeuw?

Op 4 februari publiceerde 2013 de Zwitsers-Engelse filosoof Alain de Botton op 'zijn' School of Life website een opmerkelijk artikel: Ten virtues for the modern age.

Dit artikel heeft een relatie met zijn in 2011 verschenen boek Religie voor atheïsten : een heidense gebruikersgids én de discussie die daarna (in Engeland) opbloeide.

Echte waarde(n)
In het kader van de thema's Who's in control? en  Echte waarde(n) is het nodig om dit artikel op deze website naar voren te halen. Alain de Botton vraagt zich af waarom het in deze tijd verdacht is om 'virtuous' (rechtschapen, deugdzaam) door het leven te gaan, en 'hip' om tegenovergestelde waarden na te leven. Hij vindt dat in de samenleving een debat gehouden zou moeten worden over moraal. Wat behoren mensen in de 21e eeuw na te streven, na te leven. Hij doet dit vanuit de gedachte dat 'het geloof', een god of 'de kerk' in dat debat voor de meeste mensen geen rol meer speelt. Die tijd ligt achter ons. We zijn allen atheïst geworden en zullen tóch bepaalde waarden nodig hebben.

Een manifest
Alain de Botton zal ongetwijfeld de Amerikaanse marketingman Seth Godin kennen. Hij noemt hem in dit artikel niet, maar komt wel in de geest van Godin met een manifest. Seth Godin heeft in zijn Tribes : jij moet ons leiden gesteld dat iedereen die een bepaald stammetje aanvoert uiteindelijk een manifest voor die tribe zou moeten opstellen. Alain de Botton voert de grote stam aan van (hoogopgeleide, a-religieuze, Westerse) mensen die nadenken over 'de zin van het leven' en wat het betekent om in de 21e eeuw 'gelukkig te zijn of te worden'. Zijn stam realiseert zich als geen ander dat de wereld op een kantelpunt staat, de tijd van eeuwig doorgaande economische groei, nog meer spullen en diensten op z'n end loopt en dat er een nieuwe samenleving aan het ontstaan is. Een tijd waarin nagedacht moet worden over de richting waarin onze wereld zich zou kunnen (moeten?) ontwikkelen en uiteindelijk wat er in het leven écht toe doet. Voilá: echte waarde(n).

Alain de Botton staat (na vele jaren studeren en publiceren) op het standpunt dat de tijd dat alle waarden even belangrijk zijn voorbij is. Sommige waarden, sommige dingen hebben meer waarde als andere. Hij wil daarover met anderen in debat. Doet dat via zijn boeken. In 'zijn' School of Life in Londen en nu via dit manifest. In dat manifest haalt hij tien waarden naar voren. Hij had ook tien andere kunnen nemen, maar hij laat waarden als zelfontplooiing, zelfredzaamheid of vrijheid weg. Een keuze. Hij staat voor deze tien en nodigt 'de wereld' uit om met hem te bezien of deze er meer toe doen als andere.

1. Resilience - Veerkracht
Ga door! Ook als het tegenzit. Tegenslagen horen bij het leven. Zadel anderen niet onnodig met je eigen wanhoop op.

2. Empathy - Empathie
Als mens ben je pas mens als je met anderen kunt meeleven. Je in hun situatie inleven. En vervolgens daarna naar jezelf kunt kijken.

3. Patience - Geduld
Wordt niet te gauw boos. Als iets niet werkt. 'Dé' politici het verkeerd doen. Er een file is. Anderen gedrag vertonen dat je liever niet ziet. Calm down. Bedenk vaker dat iedereen wel eens een fout maakt. Soms dingen gewoon niet lukken. Denk vaker aan die zin over het werpen van de eerste steen.

4. Sacrifice - Opofferen
Doe het vaker. Denk niet alleen aan je eigen gedoetje. Niet alleen voor je eigen kringetje, maar ook voor anderen op onze planeet. Die planeet redden we niet als we de kunst van het jezelf wegcijferen niet iets vaker bezigen.

5. Politeness - Hoffelijkheid
Heeft ten onrechte een slechte naam. Is onecht gedrag. Terwijl we vaker onszelf zouden moeten zijn. Tóch moeten we vaker ons iets hoffelijker opstellen. Dan 'draait' de samenleving beter. We zullen links of rechtsom toch samen met anderen - met andere manieren, opvattingen - door één deur moeten. Tolerantie valt hier ook onder.

6. Humour - Humor
Wijze mensen zijn in staat de humor in moeilijke situaties te zien. Kunnen relativeren. Woede én humor komen beiden voort uit teleurstellingen, maar Alain de Botton prefereert (natuurlijk!) het laatste. Het is een van de beste dingen die we met onze pijn (zorgen, verdriet) kunnen doen

7. Self-awareness - Ken jezelf, broeder!
Ken jezelf. Of om met Koot & Bie te spreken: zoek jezelf, broeder! Geef niet anderen de schuld voor 'dingen' die met jezelf te maken hebben.

8. Forgiveness - Vergeving
Realiseer dat je alleen met anderen kunt (blijven) samenleven als je in staat bent te vergeven (en vergeten). Uit The forgiveness song (van de Walkabouts): But last night, late last night. Last night, you were forgiveness. Oh last night, late last night. Last night you were the end.

9. Hope - Hoop
Realiseer je doorlopend dat de wereld alleen maar beter kan worden. Verval aan de ene kant niet in diep pessimisme, noch in oppervlakkig optimisme.

10. Confidence - Vertrouwen
Durf 'iets' te doen! Handel! Vertrouwen is iets anders als arrogantie. Gedenk steeds dat het leven kort is en dat we meestal niet al te veel verliezen als we iets zonder succes uitproberen. Lees ook de oproep van Stéphane Hessel: Doe er iets aan!

'Hét' hangt in de lucht
Alain de Botton zal met zijn mede School of Life medewerkers dit jaar ongetwijfeld uiteenlopende activiteiten organiseren om over deze waarden te debatteren. Hij doet dat onder de noemer The virtues project (Het waarden project). Maar hij is daarin niet uniek. Sterker - al in 1988 begon een ander Virtues project.
Ook verscheen al in 2009 het zogenaamde Holstee manifesto. Inmiddels uitgegroeid tot een grafisch icoon. Feitelijk is het een andere manier om mensen voor te houden hoe ze (ook) in het leven zouden kunnen staan. In dit manifest tref je als wereldburger ook een stuk of tien waarden aan. Alleen worden ze hier neergezet in zinnen. Korte en lange. Die op een zeer kunstzinnige wijze zijn ondergebracht in een A4-tje.

Seth Godin, nogmaals
Eind december 2012 (feitelijk op de 31e december) verscheen van de bekende  Amerikaanse marketingman, schrijver, spreker en duider van onze tijd - Seth Godin - een nieuw boek: The Icarus deception : how high will you fly? In dat boek borduurt hij voort op eerder werk: Linchpin, Tribes en het manifest Stop stealing dreams (over het onderwijs in de 21e eeuw). The Icarus Deception is één lang pleidooi hoe je als 'werknemer' en mens in deze eeuw en in de wereld moet staan.
In zijn visie zal iedereen in deze connected age als een kunstenaar door leven en werk moeten gaan. Breng nieuwe dingen tot stand. Verbind mensen met en door je werk, je kunst. 
Aan het eind van zijn boek reikt hij in 26 woorden (A-Z) dé houding, attitudes aan die wij als het ware moeten internaliseren. Met zo'n houding red je het wel in die onzekere, spannende, leuke 21e eeuw.
Enkele woorden: (heb geen) ANGST, (neem) INITIATIEF, DANS (met de gevaren en kansen), toon betrokkenheid (COMMITMENT), het gaat niet om de hoeveelheid inspanning die je verricht maar om de impact die je maakt, FEEDBACK leidt meestal niet tot iets beters, HELDEN nemen risico's, het gaat niet om MEER, maar om beter, NEE voelt veilig maar ja is beter, PIJN hoort erbij, blijf REMIXen, hergebruiken, recyclen, SCHAAMTE hoort samen met kwetsbaarheid (VULNERABILITY) bij het leven. En regen hoort er ook bij; dus weg met die paraplu's.

We zullen doorgaan
Alain de Botton heeft waarschijnlijk bewust resilience (veerkracht) op nummer een in zijn lijst gezet. En hoop en vertrouwen achteraan. Veerkracht en doorzettingsvermogen zullen we in onze onzekere connected eeuw hard nodig hebben. Dé zekerheden van de industriële 20e eeuw (met vaste banen, uitgestippelde levens) lopen af en worden ingewisseld voor onzekerheden. Maar ook: kansen. Iedereen die over veerkracht beschikt zal beter in deze tijd meekunnen. André van Duijn heeft al in 1975 een filmpje gemaakt over doorzettingsvermogen. Door blijven gaan. Ook als het tegenzit. Uiteraard slaat zijn  filmpje nergens op, maar om met Alain de Botton te spreken: we hebben juist nú humor hard nodig. De kwaliteit van het filmpje is niet goed, maar zijn versie van Ramses Shaffy's klassieke song mag er nog steeds zijn.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten